Deze open brief verscheen in De Morgen
Geachte mevrouw Wilmès,
Geachte leden van de Belgische regering,
Wij schrijven u aan in verband met het prangende probleem van de mensen zonder papieren in België.
Portugal nam enkele weken geleden reeds het voortouw en ook in Italië wordt een massale regularisatie van het verblijf van mensen zonder papieren gepland. Beide landen doen dit zeer duidelijk omwille van een welbegrepen eigenbelang: Portugal ziet in dat de Coronacrisis enkel overwonnen kan worden wanneer alle personen die aanwezig zijn op het grondgebied gekend zijn en opgevolgd kunnen worden, en Italië heeft een enorm tekort aan seizoensarbeiders in de landbouw.
Beide redenen zijn ook aanwezig in België.
De Veiligheidsraad plant een voorzichtige afbouw van de maatregelen, met het risico op een heropflakkering van het virus. Grootschaalse testing en het nagaan van de contacten van alle besmette personen zullen een belangrijk middel zijn om dat risico te compenseren.
Dat laatste is echter niet mogelijk indien een groot deel van onze bevolking onder de radar moet blijven leven. Mensen zonder papieren zijn bovendien een uiterst kwetsbare groep, die geen toegang hebben tot goede huisvesting en vaak op straat of in kraakpanden leven waar niet eens stromend water is. Zij krijgen niet de juiste informatie, vinden moeilijk toegang tot de gezondheidszorg, zijn bang om in aanraking te komen met de overheid enzovoort. Door deze kwetsbaarheid is de kans dus groot dat er onder hen coronabesmettingen zijn die vooralsnog niet in de statistieken voorkomen.
De regularisatie van het verblijf van deze mensen brengt enkel voordelen met zich mee.
Besmette personen zullen kunnen worden verzorgd en opgenomen in het systeem van contact tracing, en zo geen risico meer vormen voor anderen.
De vele gezonde mensen zonder papieren staan te springen om op een legale manier aan het werk te gaan en voor zichzelf en hun gezin te zorgen. Voor de uitbraak van de epidemie werkten zij veelal in het zwart, onder slechte omstandigheden en voor hongerlonen. Sinds de quarantaine zijn de sectoren waarin zij klassiek tewerkgesteld werden (de horeca, schoonmaak, bouw,…) grotendeels platgelegd. De andere werknemers zijn tijdelijk werkloos wegens overmacht en krijgen een uitkering, maar de mensen zonder papieren zijn huiswaarts moeten keren zonder enige sociale bescherming of inkomen, terwijl het vaak gaat om gezinnen met kinderen.
Parallel aan deze situatie ondervinden veel sectoren in België moeilijkheden omdat ze productiecijfers bij te houden hebben, maar niet genoeg arbeidskrachten kunnen vinden: de landbouw, de voedingsindustrie, de paramedische diensten en de luchthavens voor het goederenvervoer. In deze essentiële sectoren is de toename van het aantal vacatures spectaculair. Sommige van deze functies waren al voor de crisis opgenomen in de lijst van knelpuntberoepen, maar voor vele andere is een korte opleiding voldoende om aan het werk te kunnen gaan.
Dit tekort aan arbeidskrachten zal leiden tot enorme economische verliezen.
Wat een verspilling, wetende dat veel mensen zonder papieren klaarstaan om vacatures in te vullen en hun steentje bij te dragen aan de Belgische economie. Vaak hebben zij al een diploma en/of ervaring in de getroffen sectoren, en een niet te onderschatten voordeel: zeer velen spreken reeds een of meerdere van de landstalen, in tegenstelling tot bv. seizoensarbeiders.
Ook in ‘normale’ tijden wordt opgeroepen tot een nieuwe regularisatiecampagne (zoals ze in 1999 en 2009 plaatsvonden), omwille van humanitaire redenen en omdat het niet goed is om een ondergrondse economie te laten voortbestaan. Het tegenargument dat dan gebruikt wordt is het zogenaamde aanzuigeffect: mensen uit het buitenland zouden naar België komen in de hoop hier verblijfsrecht te krijgen. Echter, omdat de Belgische en zelfs Europese grenzen tot nader order gesloten zijn, kan hiervan geen sprake zijn.
Bovendien is het niet nodig om de wet te veranderen om het verblijf van een grote groep mensen zonder papieren te regulariseren: uw regering kan de Dienst Vreemdelingenzaken simpelweg opdragen om de huidige wetgeving op een soepele manier toe te passen. In principe moet men bij een aanvraag op basis van het artikel 9bis van de Vreemdelingenwet eerst aantonen dat men in buitengewone omstandigheden verkeert die het zeer moeilijk maken om terug te keren naar het land van herkomst, waarna de integratie moet worden bewezen.
Aangezien niemand op dit moment België kan verlaten, laat staan dat er passagiersvluchten zijn, is aan de eerste voorwaarde voldaan. Wie vervolgens argumenten kan laten gelden als een lang verblijf en goede integratie in België, een gezin met schoolgaande kinderen, een diploma voor een knelpuntberoep of de bereidheid om in een van de bovenvermelde sectoren aan de slag te gaan, of ook een bijzondere kwetsbaarheid, zou een positieve beslissing moeten krijgen.
Zo’n maatregel zou niet alleen een uitweg bieden uit de uitzichtloosheid voor zeer veel mensen, ook de gezondheidszorg en de economie zouden u dankbaar zijn, mevrouw Wilmès.
In afwachting van uw reactie tekenen wij met de meeste achting,
Vierhondertal ondertekenaars, onder wie:
Mieke Van Laer, advocate PROGRESS Lawyers Network
Marie-Pierre De Buisseret, advocate Kompaso
Dr. Réginald Moreels, chirurg, voormalig minister voor internationale samenwerking
Dr. Ri de Ridder, arts, auteur, voorzitter Dokters van de Wereld
Kati Verstrepen, advocate en oud-stafhouder balie Antwerpen, voorzitter Liga voor Mensenrechten
Eva Brems, professor mensenrechten UGent
ACV-CSC
Samenlevingsopbouw
KifKif
Geneeskunde voor het Volk